Historia Miasta

Przy międzynarodowej trasie Nr 7, w odległości około 40 km od Krakowa i 80 km od Kielc leży Miechów. Położony jest w dolinie rzeczki Miechówki, lewego dopływu Szreniawy. Centralnym elementem miasta widocznym już z daleka jest potężna bryła kościoła z jego charakterystyczną wieżą zwieńczoną hełmem w postaci ogromnej kuli. Miechów położony jest w obrębie Wyżyny Miechowskiej nachylonej łagodnie w kierunku południowo-wschodnim, pociętej gęsto licznymi głębokimi dolinami. Najwyższym wzniesieniem wyżyny jest Biała Góra (414 m) położona w lasach niedaleko stacji kolejowej Tunel. Pomimo niewielkiej ilości lasów znajdują się tu piękne rezerwaty jak: „Lipny Dół” w okolicach Książa Wielkiego, „Opalanki” w Klonowie, „Biała Góra” w Tunelu czy „Złota Góra” w Jaksicach.

Prehistoria

Już w okresie paleolitu tj. około 30-15 tysięcy lat temu, na terenie ziemi miechowskiej pojawił się człowiek. Początkowo prowadził życie koczownicze, ale w okresie neolitu (III tysiąclecie p.n.e.) osiedlił się tu na stałe, utrzymując się z upraw zbóż i hodowli zwierząt domowych.

Początek naszej ery to okres wpływów na tych terenach cesarstwa rzymskiego, o czym świadczą liczne wykopaliska i znaleziska przedmiotów pochodzenia rzymskiego, jak monety, narzędzia, broń, czy też ozdoby.

Po okresie napadów Hunów i Awarów następującej po wielkiej wędrówce ludów w VII wieku, na tych terenach rozwinęła się kultura prapolska, z którą wiąże się powstawanie plemion polskich.

W połowie IX wieku ziemia miechowska była częścią państwa plemiennego Wiślan a z końcem pierwszego tysiąclecia podporządkowała się książętom piastowskim, stając się częścią państwa polskiego.

Wieki średnie

Właścicielem terenów na których leżał Miechów – malutka osada, był Jaksa herbu Gryf, książę pomorski spowinowacony z największymi rodami polskimi. Jaksa był mężem Agapii córki Piotra Włostowica – palatyna książęcego, przez które to małżeństwo stał się właścicielem ziem, na których leżał ówczesny Miechów. Właściwym początkiem miasta Miechowa stało się sprowadzenie tu z Jerozolimy w 1163 roku zakonników – stróżów Grobu Bożego zwanych Bożogrobcami. Jaksa nadał im oprócz Miechowa wsie: Zagorzyce i Komorów.

Pierwszym kanonikiem miechowskiego zgromadzenia był Marcin zw. Galus z pochodzenia Francuz. On to wraz z kilkoma braćmi po uzyskaniu zgody krakowskiego biskupa Mateusza przystąpił do budowy pierwszego kościoła i klasztoru, poświęconego w 1170 roku przez biskupa krakowskiego Gedkę. Miechów jako osada p rzyklasztorna rozwijał się szybko i prawa miejskie uzyskał w 1290 roku z nadania księcia Przemysła II. Pomimo bardzo korzystnego położenia przy dwóch krzyżujących się szlakach komunikacyjnych tempo rozwoju miasta hamowane było licznymi klęskami pożarów i najazdów tatarskich. W czasie walk jakie prowadził Władysław Łokietek o zjednoczenie Polski, jego stronnik książę mazowiecki Bolesław spalił miasto i klasztor sprzyjający wójtowi Krakowa Albertowi i niemieckiemu mieszczaństwu krakowskiemu. Przełożonym zakonu był wtedy Henryk z Nysy z pochodzenia Czech. Wypędzeni Bożogrobcy przez kilka lat przebywali na Węgrzech. Po przywróceniu im łask król nakazał obowiązkowo aby przełożonym klasztoru był Polak. Następne wieki, to nie kończąca się plaga pożarów – tylko w latach 1379-1629 Miechów płonął aż dziewięć razy (najczęściej wraz z klasztorem). Mimo tego, rozrastał się i pod koniec XV wieku liczył sobie 70 domów i 16 zagród.

Czasy nowożytne

Bożogrobcy założyli przy klasztorze szkołę, której ranga z uwagi na wysoki poziom stale rosła. W latach 1421-29 wykładowcą w tej szkole był Jan z Kęt późniejszy święty. W 1457 roku urodził się w Miechowie jeden z najznamienitszych jego mieszkańców – Maciej Karpiga zwany później Maciejem Miechowitą – ksiądz, lekarz, astrolog, historyk i geograf, wielokrotny rektor Akademii Krakowskiej, autor słynnego „Traktatu o dwóch sarmacjach”. Maciej z Miechowa był też autorem pierwszej polskiej drukowanej książki medycznej napisanej pod groźbą zbliżającego się epidemii, były to: „Szczegółowe przepisy o zabezpieczeniu się przed groźną dżumą”

Rok 1525 to czas wielkiej rozbudowy klasztoru a także okres budowy nowej Kaplicy Grobu Bożego z wierną kopią grobu jerozolimskiego. Do tejże kaplicy pielgrzymowali nie tylko zwykli pątnicy ale także koronowane głowy całej ówczesnej Europy. Od 1624 roku miasto miało drewniany ratusz stojący w rynku, a także przytułek dla kalek i starców prowadzony prze braci zakonnych.

W 1732 roku nastąpił najdotkliwszy jak dotąd pożar – spalił się klasztor i część wspaniałego księgozbioru. Mimo tak wielu plag Miechów nadal się rozwijał i w roku 1790 mieszkały w nim 1373 osoby w 160 domach. Spis przeprowadzony w latach 1790-1792 podaje, że Miechów zamieszkiwało 195 rzemieślników o różnych specjalnościach zawodowych takich jak: snycerze, cyrulicy, introligator, nauczyciele, lekarz, pisarz, woźny i trębacz.

W wyniku trzeciego rozbioru Polski Miechów wszedł w skład cyrkułu krakowskiego, a od roku 1796 do cyrkułu mieszczącego się w Końskich.

Rok 1809 to rok następnych przemian. Wojska księcia Józefa Poniatowskiego odbiły część ziem zajętych przez Austriaków i podążając przez Miechów weszły do Krakowa włączając w dniu 15 sierpnia 1809 roku Galicję Zachodnią do Księstwa Warszawskiego. Wtedy to Miechów stał się stolicą powiatu jako nowej jednostki administracyjnej.

Klęska Napoleona przyniosła następne zmiany. Na kongresie wiedeńskim w 1815 roku z większości ziem Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie z carem Aleksandrem Wielkim jako królem polskim. Utworzono strukturę województw. Miechów wszedł jako powiat w skład województwa krakowskiego. Dekretem Namiestnika w Radzie Stanu gen. Józefa Zajączka z dnia 16 stycznia 1816 roku Miechów został wyznaczony na nową siedzibę województwa krakowskiego. W wyniku braku odpowiednich pomieszczeń jak również materiałów budowlanych do ich postawienia siedzibą tą faktycznie nie został i nowym dekretem tegoż namiestnika z 6 sierpnia 1816 roku tą siedzibą zostały Kielce. Tak też Miechów znalazł się w granicach nowo powstałego województwa kieleckiego.

Kasata zakonu Bożogrobców w kwietniu 1819 roku umożliwiła przejęcie przez władze carskie bogatej fortuny zakonnej, głównie w postaci majątków ziemskich. Kościół miechowski został przekazany we władanie księży diecezjalnych a ówczesny komisarz obwodu miechowskiego Michał Szymański zajął na biura opustoszałe budynki poklasztorne. Cele zakonników zostały przerobione na mieszkania dla Szymańskiego i innych urzędników carskich.

Znajdująca się w zabudowaniach poklasztornych wielka sala pełniąca wcześniej funkcje refektarza i biblioteki początkowo nie miała konkretnej funkcji. Z czasem jednak zaczęła spełniać rolę sali teatralnej i balowej. Już w 1850 roku dawały tu spektakle objazdowe trupy teatralne. Pierwsze udokumentowane występy dawał tu teatr pod dyrekcja Jana Chrzciciela Okońskiego. Było to w połowie 1851 roku a wystawiano sztuki: „Pan Jowialski” i „Zemsta”. Teatr pod dyrekcją Okońskiego z powodzeniem przez lat kilkanaście gościł w Miechowie wystawiają z powodzeniem sztuki znanych autorów. Miechowscy entuzjaści sztuki teatralnej zorganizowali we własnym zakresie amatorski zespół teatralny, który z powodzeniem dawał występy cieszące się liczna obecnością mieszkańców miasta i okolic. Występy te dawane od 1875 roku dawały dochód na różne potrzeby społeczne: szpital, straż czy ochronkę. Społecznym działaczem i reżyserem sztuk był weterynarz miechowski Buczwiński. Jednym z entuzjastów i inicjatorów funkcjonowania amatorskiego teatru był proboszcz miechowskiej parafii ksiądz Józef Kwiatkowski. Występy dawane z jego inicjatywy zasiliły kasę parafialna, a wymierny efektem tych wysiłków było odnowienie ołtarza Matki Boskiej Częstochowskiej w Miechowskim kościele.

W XIX wieku w Miechowie powstały niewielkie zakłady przemysłowe: między innymi wytwórnia mydła i świec.

Bardzo ważnym wydarzeniem było przeprowadzenie przez miasto nowej szosy (1830 rok), która wiodła od Warszawy poprzez Kielce do południowych granic Królestwa Polskiego. Podczas robót ziemnych przy budowie szosy powstał nasyp i most nad rzeczką Miechówką oraz usypano dwa kopce przy ulicy Warszawskiej.

Tragicznie zapisało się dla Miechowa powstanie styczniowe. Dnia 17 lutego 1863 roku oddziały powstańcze nieudolnie dowodzone przez Apolinarego Kurowskiego dokonały próby opanowania Miechowa. Klęska powstańców była całkowita – nielicznym udało się w rozsypce wycofać – reszta poległa lub zginęła w męczarniach, gdyż rannych powstańców wrzucano do studni na rynku miasta. Miasto spotkały liczne represje i naturalnie pożar, którego carscy żołdacy nie pozwalali gasić. Po pamiętnym dniu 17 lutego 1863 roku pozostało 40 ocalałych domów i 830 osób czyli połowa dotychczasowej ludności. Długo jeszcze po niesławnej bitwie trwała akcja wyłapywania powstańców w okolicznych lasach. Za głowę powstańca Rosjanie płacili 5 rubli, tak że niejeden skusił się na łatwy zarobek. Poległych powstańców pochowano we wspólnej mogile za jaką posłużył dół po wapnie wykopany niedaleko kościoła cmentarnego. Pomimo wielu klęsk i niepowodzeń Miechów nie zniknął z mapy między innymi dzięki działalności patriotyczno – społecznej swoich mieszkańców.

Znaczną rolę w działalności tej odgrywała Ochotnicza Straż Pożarna powstała w 1847 roku, wiodąca prym w działalności kulturalnej. Spełniała ona znaczną rolę wychowawczo-społeczną poprzez podtrzymywanie i pobudzanie ducha narodowego. Pomimo informacji, że w czasie pożaru Krakowa w dniu 18 lipca 1850 roku była pod Wawelem na służbie miechowska sikawka, pierwsze oficjalne dokumenty mówią o akcji miechowskiego aptekarza Stanisława Kostki Maksymiliana Franckiego w kierunku powołania w Miechowie Ochotniczej Straży Pożarnej. Działania Franckiego wspierali urzędnicy powiatowi: Jakub Borzęcki i Feliks Górski a także burmistrz Miechowa Kazimierz Stefański. Władze carskie początkowo torpedowały tą inicjatywę i oficjalny statut straży został zatwierdzony dopiero w połowie 1881 roku. Pomimo braku oficjalnego statutu miechowska straż liczyła około 150 członków i czynnie uczestniczyła w gaszeniu licznych pożarów wywołanych głównie nieostrożnością ludzką.

Komendantem oficjalnie funkcjonującej straży został wybrany inżynier powiatowy Henryk Bobrowski, a działacze miejscowi spisali około 200 młodych ludzi, którzy czynnie mogli zając się tłumieniem ognia. Głównym źródłem utrzymania straży były składki jej członków. W celu uzyskania dodatkowych środków organizowano różne imprezy dochodowe jak przedstawienia teatralne czy też bale. W styczniu 1882 roku odbył się taki bal w Miechowie z którego dochód został przeznaczony „na rzecz Towarzystwa Straży Ogniowej”.

W 1885 roku Miechów uzyskał połączenie kolejowe z Dąbrową Górniczą oraz Kielcami i Radomiem – powstała stacja kolejowa w Charsznicy.

Okres popowstaniowy to czas ożywionej działalności stowarzyszeń rolniczo-ziemiańskich oraz chłopskich. Pierwsze Towarzystwo Rolnicze powstało w 1898 roku z inicjatywy takich działaczy jak: Gabriel Godlewski, Stefan Kozłowski i Bogusław Kleszczyński. Powstała także pierwsza organizacja włościańska pod nazwą „Jutrzenka”. W 1903 roku została zorganizowana wspaniała wystawa rolnicza. Okres poprzedzający wybuch I Wojny Światowej to czas pewnego ożywienia w rozwoju miasta – powstają zakłady usługowe i przemysłowe: destylarnia monopolowa przy ul. Wolbromskiej, kilka cegielni, skład maszyn rolniczych Górkiewicza, drukarnia St. Jeżewskiej, zakład ślusarski W. Budzińskiego kilka dużych sklepów i składów

W 1908 roku powstał w Miechowie Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego którego pierwszym dokonaniem było utworzenie muzeum. W przededniu wybuchu wojny w Miechowie działały 4 szkoły w tym jedna 2 klasowa rządowa oraz dwie 4 klasowe (męska i żeńska) oraz jedna 1 klasowa. Funkcjonował miechowski oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Towarzystwo Opieki nad dziećmi oraz kasa pożyczkowo-oszczędnościowa. Istniała także od 1913 roku biblioteka i wypożyczalnia książek p. Domańskiej. Co dwa tygodnie odbywały się duże jarmarki: w Miechowie we wtorki w Słomnikach w czwartki a w Proszowicach w środy.

Wielkie wojny

Wybuch I Wojny Światowej przewidywany narastającym konfliktem międzynarodowym, a przyspieszony zabójstwem w Sarajewie spowodował wiele zmian w ziemi miechowskiej. Już w na początku 1914 roku Rosjanie ogołocili przygraniczne tereny z wojsk przegrupowując je do rdzennej Rosji, tak, że wojska Austriackie bez przeszkód wkroczyły na teren Miechowszczyzny.

8 sierpnia 1914 roku weszli do Miechowa strzelcy słynnej I Kompanii Kadrowej Legionów organizowanych przez Józefa Piłsudskiego. Zakwaterowali się i pozostali tu do dnia 9 sierpnia. Podczas pobytu w Miechowie Józef Piłsudski mianował nowych dowódców, tu też utworzono dwie kompanie dowodzone przez Stanisława Zosika-Tessaauro i Wacława Scaevolę-Wieczorkiewicza.

Od momentu wkroczenia Austriaków do Miechowa rozpoczął się okres okupacji austriackiej trwający aż do listopada 1918 roku. Miechowskie stało się siedzibą c. i k Komendy Obwodowej. Obwodem Miechowskim kierował podpułkownik Franciszek Preveaux a zastępcą jego był major Rudolf Weber.

Rządy Austriaków uporządkowały zaniedbaną przez Rosjan sprawę komunikacji. W 1916 roku wybudowano kolejkę wąskotorową łączącą stację kolejową w Charsznicy z Miechowem. Linia kolejki prowadziła aż do Kazimierzy Wielkiej. Rozpoczęto też budowę dróg. Władze austriackie wyraziły zgodę na wprowadzenie do urzędów i szkół języka polskiego. Uzyskano również zgodę na działalność organizacji rolniczych i kulturalnych.

Miechowscy działacze patriotyczni wykorzystali sprzyjającą sytuację oraz internacjonalistyczne zapatrywania komendanta obwodowego płk Franciszka Prevaoux, Austriaka francuskiego pochodzenia. Poddali oni projekt ustawienia w środku miechowskiego Rynku pomnika symbolu. Dzięki przychylności komendanta zaprojektowany przez nauczyciela gimnazjum miechowskiego prof. Wacława Niezabitowskiego pomnik został umieszczony w Rynku pod koniec 1916 roku. Pomnik stojący w rynku do dnia dzisiejszego przedstawia orła zrywającego się do lotu na graniastym cokole zaopatrzonym w krzyż otoczony wieńcem laurowym. Na kamiennej płycie umieszczonej na cokole pomnika napisano w języku polskim i niemieckim: „Pamięci bohaterów wszystkich narodowości poległych w obwodzie miechowskim w latach 1914 – 1915”. Sukces jakim zakończył się projekt umieszczenia pomnika w miejscu uświęconym krwią powstańców 1863 roku zrodził następne projekty. Wykorzystując w dalszym ciągu przychylność pułkownika Prevaoux miechowscy działacze zaproponowali aby usypane przy budowie drogi w 1830 roku kopce przyozdobić na szczytach budynkami poświęconymi polskim bohaterom narodowym. Pierwszy kopiec przy ul. Warszawskiej znajdujący się na szczycie wzniesienia będącym przedłużeniem Stawnej Góry postanowiono poświęcić Kościuszce, drugi natomiast znajdujący się już poza miastem przy końcu ul. Warszawskiej Bartoszowi. Z okolicznych pól zwieziono kilka potężnych wielkości kilku metrów głazów narzutowych. Miały one stanowić fundament pod budynek – mauzoleum. Aby kamienie te wynieść na szczyt kopca zbudowano ziemną pochylnię na niej zamontowano szyny sprowadzonej z Częstoszowic kolejki parowej i wagonikami tejże wywieziono kamienie na szczyt tam je starannie osadzając. Niestety naczelnik obwodu miał wśród swoich podwładnych ludzi mu niechętnych. Ktoś wyższym władzom doniósł o brataniu się komendanta z Polakami. Z dowództwa okręgu wojskowego przyjechała komisja która po rozeznaniu sytuacji odwołała Franciszka Prevaoux z zajmowanego stanowiska. Na polecenie zastępcy komendanta majora Webera rozebrano szyny odwieziono kolejkę do kamieniołomu i rozsypano wokół kopca nasyp. jako ślad tych działań po dzień dzisiejszy na kopcu widnieją scementowane ogromne głazy. Miechowscy patrioci na drugim kopcu ustawili potężny słup drewniany na którym ktoś wyrzeźbił napis: „Bartoszowi”. Po kilkudziesięciu latach słup ten zmurszał a ponieważ nikt go ni odnowił do dnia dzisiejszego nie pozostało po nim śladu.

Nałożone przez okupanta ciężary w postaci dostaw żywności i przymusowych robót spowodowały korzystną atmosferę dla rozwijającej się działalności konspiracyjnej. Znaczne wpływy wśród ludności zyskała Polska Organizacja Wojskowa. Właśnie oddziały POW wzięły czynny udział w rozbrojeniu Austriaków i ich wypędzeniu w końcu 1918 roku.

Na początek 1919 roku przypada okres organizowania władzy polskiej na terenie miechowszczyzny. Wyniszczona przez zaborców ziemia miechowska skutki wojny usunęła dopiero w latach 1925-26. Uruchomiono w Miechowie fabrykę narzędzi rolniczych, powstało kilka kaflarni. W Charsznicy uruchomiono odlewnię żeliwa.

W 1934 roku przez Miechów została przeprowadzona linia kolejowa łącząca Kraków ze stacją w Tunelu – miasto uzyskało własny dworzec kolejowy. Pomimo tego chwilowego ożywienia nie powstały w Miechowie wielkie przedsiębiorstwa, gdyż powiat miechowski został przyporządkowany do województwa kieleckiego znajdującego się w tak zwanej „Polsce B” zacofanej gospodarczo i kulturalnie.

II Wojna Światowa zaczęła się dla Miechowian wielką ucieczką. Kto mógł uciekał przed Niemcami, którzy już 6 września wkroczyli do miasta. Z uwagi na wcześniejsze wycofanie się wojsk polskich Miechów nie doznał żadnych zniszczeń. Zbombardowany został dworzec kolejowy w Charsznicy i tunel kolejowy na trasie do Kielc. Miechów znalazł się w tak zwanym Generalnym Gubernatorstwie w dystrykcie krakowskim. Na obwód miechowski („Kreis Miechów”) składało się część powiatu olkuskiego i powiatu pińczowskiego. Na tak zwane „roboty” do centralnych Niemiec z terenu powiatu miechowskiego wywieziono 30 000 ludzi z czego 15% nie powróciło po wojnie.

Działalność konspiracyjna na terenie powiatu miechowskiego prowadzona była głównie przez Armię Krajową. Szereg akcji zbrojnych prowadzonych było przez żołnierzy AK z inspektoratu Maria. Nie zapobiegło to masowej eksterminacji ludności szczególnie żydowskiej prowadzonej przez okupanta aż do zakończenia działań wojennych.

Czasy współczesne

16 stycznia 1945 roku Miechów został wyzwolony przez wojska Armii Czerwonej. Niemcy wycofali się w popłochu, nie było poważniejszych walk i związanych z tym zniszczeń. Zorganizowany na nowo powiat miechowski został włączony w granice województwa krakowskiego. Większe miejscowości w powiecie to oprócz Miechowa: Proszowice, Słomniki i Książ Wielki. Granice powiatu sięgały w tym czasie aż do Wisły.

W 1955 roku decyzja administracyjną utworzono powiat proszowicki wydzielając go z miechowskiego. W tym kształcie powiat istniał do 1975 roku kiedy to został uchwalony dwustopniowy podział administracyjny kraju i powiaty zniknęły z mapy Polski.

Rok 1999 to rok ponownych zmian organizacyjnych w administracji państwowej. W podziale terytorialnym kraju znowu wiele się zmieniło – wróciły powiaty chociaż w innych granicach niż miało to miejsce przed ich likwidacją w 1975 roku. Miechów znowu stał się stolicą powiatu chociaż o powierzchni mniejszej niż dawniej. Zmiany terytorialne w poszczególnych latach obrazuje poniższe zestawienie:

lata18481916194519551999
powierzchnia powiatu [km2]231213261321889,6676,7
ludność1840951530421367008305653900
użytki rolne [ha]22397511308141103007290053459
liczba mieszk. Miechowa160048057400780012167

15 listopada 1999 roku Rada Powiatowa przyjęła symbole władzy samorządowej to jest godło i flagę. Godłem powiatu został biały ukoronowany orzeł z dziobem językiem i szponami złotymi z podwójnym czerwonym krzyżem na piersi, stojący na dwóch skrzyżowanych szablach. Lata powojenne to okres rozwoju szkolnictwa w Miechowie. Funkcjonują tu obecnie: 2 szkoły podstawowe, gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum ekonomiczne, zespół szkól zawodowych, zespół szkół mechanicznych, szkoła rolnicza oraz szkoła muzyczna stopnia podstawowego. Od dwóch lat w Miechowie odbywają się zajęcia zamiejscowego toku studiów Akademii Ekonomicznej z Krakowa.

W Miechowie działają organizacje których zadaniem jest promocja i rozwój miasta i ziemi miechowskiej, są nimi: Fundacja Ziemi Miechowskiej oraz Miechowskie Towarzystwo 1163 Roku. Wieloletnia tradycja cieszy się działająca od 1902 roku orkiestra dęta, która od 1957 roku nosi nazwę „Sygnał”. W Miechowie działa klub sportowy „Pogoń” posiadający sekcję piłki nożnej i szachową. Od 1980 roku przy Liceum Ogólnokształcącym działa Zespół Pieśni i Tańca „Miechowiacy” kultywujący bogate tradycje miechowszczyzny.

W 1986 roku w średniowiecznych podziemiach klasztornych urządzono galerię sztuki, która przybrała nazwę galerii „U Jaksy”. W tych oryginalnych pomieszczeniach wystawiane są dzieła znanych artystów plastyków. Miechowski Dom Kultury corocznie organizuje przeglądy zespołów kolędniczych, które na stałe wpisały się do kalendarza kulturalnego Miechowa.

W 2012 roku została otwarta kryta pływalnia zlokalizowana na obrzeżach Parku Miejskiego. Duzy obiekt mieści w sobie pomieszczenia dla kręgielni, siłowni i innych dziedzin rozrywki.

Dzięki licznym zabiegom miechowskich regionalistów w wyremontowanym Zamku Generałów w 2012 roku uruchomione zostało Muzeum Ziemi Miechowskiej, które jest kontynuatorem miechowskiej tradycji muzealnictwa od 1908 r.